‘A’dan Z’ye Dinler Tarihi’

Burak Soyer yazdı: "Uzun zamandır din üzerine araştırmalar yapan ve dersler veren John Renard tarafından kaleme alınan A’dan Z’ye Dinler Tarihi kitabı, Yahudilik, Hıristiyanlık, Müslümanlık, Budizm, Hinduizm, Taoculuk, Konfüçyusçuluk ve Şinto dinleri üzerine basit sorular sorarak açıklamaya çalışırken insanlığın en büyük muamması olan dinin temel konularını masaya yatırıyor."

“Bu kitabın kapsamı, yönelimi ve genel içeriğiyle ilgili birkaç söz edelim. Kitabın başlığı ilk bakışta hem aldatıcı bir basitlikte hem de son derece küstahçadır. Zira çok girift, çok eski ve neredeyse evrensel bir olguyu, iyice seçilip ayıklanmış bilgilerden oluşan küçük paketlere indirgediğini iddia etmekte ve birbirilerinden apayrı bu konu başlıklarına yaklaşımları sosyal, kültürel, felsefi ve etnik bağlamları kapsayan çok geniş bir yelpazede kıyaslayacağını ima etmektedir.” Say Kitap etiketiyle yayınlanan Yahudilik’ten Şintoizm’e alt başlıklı A’dan Z’ye Dinler Tarihi kitabının yazarı John Renard giriş bölümünde yer alan bu satırlarla aslında elimizdeki kitabın özetini çıkarmış. Harvard Üniversitesi Yakın Doğu Dilleri ve Uygarlıkları Fakültesi’nde İslam Araştırmaları üzerine doktorası bulunan, o zamandan beri de Saint Louis Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde dersler veren ve din üzerine birçok eseri bulunan John Renard, A’dan Z’ye Dinler Tarihi’nde Yahudilik, Hıristiyanlık, Müslümanlık, Budizm, Hinduizm, Taoculuk, Konfüçyusçuluk ve Şinto dinlerini basit ama binin üzerinde temel soruyla açıklamaya girişiyor. Kitaptaki dinlerin hepsini buraya sığdırmak mümkün olmadığı için öne çıkan başlıklarla konuyu detaylandıralım. Cevaplarla ilgili ipuçlarını da merakı bitirmemek adına burada vermeyelim.

Önceliği dinlerin tarihine ve çıkış noktasına veren kitap, dinlerin kutsal saydığı öğelere, din adamlarına, kutsal metinlerin yorumlarına ve tartışmalı konularına özet cevaplar veriyor. Örneğin; “Tevrat ne demektir? Yahudiler onun hepsini Musa’nın yazdığına mı inanırlar? Peki o zaman “sözlü” Tevrat nedir?” gibi ikilemlerin yer aldığı sorulara yine Yahudilikte kafa karıştıran başka bir mesele olan ‘kehanet’ konusuyla ilgili şu soruya açıklık getiriliyor:

“Peygamberlere özgü (kehanetsel) literatür ve apokaliptik literatür arasında ne fark vardır?”

Hıristiyanlıkla ilgili başlı başına bir soru işareti olan Katoliklik ve Ortodoksluk tartışmasını şuradan yola çıkarak açıklıyor yazar Renard: “Doğu Hıristiyan gruplarının bazılarına Ortodoks denirken, bazılarına neden Katolik denir?” Bununla bağlantılı olarak da şunu soruyor: “Bu kadar çok farklı Hıristiyan kilisesi nasıl oluştu?” Gelelim Müslümanlığa. Hali hazırda ülkemizde yirmi yıllık bir geçmişi olan ‘Siyasal İslam’ ve ‘Siyasal İslamcılar’la ilgili şu önemli soruyu sormuş Renard: “Dinî ve siyasi iktidarın nasıl bir araya geleceğiyle Müslümanların kendilerine has görüşleri var mıdır?” Yine bizi ilgilendiren bir diğer soru: “Müslümanların bir dinî hukuk sistemi var mıdır?”

Soru örneklerini şu anda yeryüzünde en çok mensubu olan üç dinle ilgili olarak verdim zira dinler ortaya çıkışından beri ‘bitmeyen kavga’ haliyle günümüze kadar sosyal, kültürel, ekonomik birçok etkenle toplumları etkiledi ve etkilemeye devam ediyor. Yazıyı yine John Renard’ın Giriş bölümünden alıntılayarak bitirelim: “Ne yazık ki, farklı inanç topluluklarının sürekliliği ve yayılımı genellikle daha geniş insan toplulukları içinde birliği sağlayıp geliştirmekten çok, eski bölünmeleri sürdürmüştür.” Evet, din hala çözüldüğü sayılan ama her kurcalayışta bambaşka sorularla zihni zorlayan bir muamma olarak varlığını sürdürüyor. A’dan Z’ye Dinler Tarihi de bir nebze olsun bu ‘muamma’ halini asgariye indirgemek için yazılmış derli toplu bir kaynak olarak okunmayı hak ediyor.

A’DAN Z’YE DİNLER TARİHİ

John Renard

Say Kitap, 2022

Çeviri: Funda Sezer

568 s.