Direktör Âli Bey’in Batılı anlamdaki ilk gezi yazısı
Karikatürist Cihan Kılıç ile “Diyojen”, “Çıngıraklı Tatar”, “Hayal” gibi dergilerin fıtrî kabiliyetli mizah kalemi, Tanzimat döneminin ziya saçan tiyatro yazarı Direktör Ali Bey’in 125 yıl öncesinden bugüne erişen buluşmasını iftiharla sunar…
Klasik Türk edebiyatının önemli kalemlerinden Direktör Âli Bey’in 1885-1888 yılları arasında Düyûn-ı Umûmiye’deki görevi nedeniyle İstanbul’dan yola çıktığı seyahatte, gördüğü Irak ve Hindistan gibi uzak memleketlerin coğrafi, demografik ve kültürel özelliklerini son derece içten ve sade bir üslûpla aktarmasının güncesi olan Seyahat Jurnali, aynı zamanda tanık olduğu bazı ilginç olayları kıvrak zekâsıyla, mizahi vurgularla veya güçlü gözlemlerle ele alması bakımından kapsayıcı bir yazılı belge niteliği taşır.
Üslûbunun korunmasına özen gösterilerek günümüz Türkçesine aktarılan Seyahat Jurnali, dönemin değişmeye başlayan edebiyat anlayışının da önemli örneklerinden birisi olma özelliğine sahiptir…
Tanzimat döneminin önemli gazeteci ve oyun yazarlarından Direktör Âli Bey 1846 yılında İstanbul’da doğdu. Erken yaşlarda Fransızca öğrendi. 1859’da Vâlide Rüşdiyesi’ni bitirdikten sonra birçok alanda özel dersler aldı. Fransızca’sının yanında Arapça ve Farsça’yı da öğrendi. Memurluk yaşamına on dört yaşında Babıali Tercüme Odasında başladı. Yazı yazmaya da bu yıllarda başladığı düşünülmektedir. Uzun yıllar bürokrasinin önemli kademelerinde görev aldıktan sonra, 1884-1888 yılları arasında Düyûn-ı Umûmiye’de müfettiş olarak çalıştı. 1895’te tayin edildiği direktörlük makamını ise ölünceye kadar sürdürdü. Son görevi dolayısıyla da ‘’Direktör’’ lakabıyla anıldı.
Kendi döneminde ‘’Osmanlıların Molière’i’’ olarak tanınan Direktör Âli Bey, başta tiyatro olmak üzere mizah ve seyahat edebiyatı alanında eserler verdi. Fransız yazarlardan oyunlar uyarlayarak Batı tarzına uygun bir tiyatronun gelişmesi için oyunlar yazdı. Türkçenin ilk mizah dergisi Diyojen’de mizah yazıları yazdı. Seyahat Jurnali eseri Batılı anlamdaki ilk gezi yazısı olması bakımından önemlidir.
SEYAHAT JURNALİ
Direktör Ali Bey
Büyük Ayı Yayınları, 2022
Resimleyen: Cihan Kılıç
Editör: Ali İhsan Varol
148 s.
