Anadolu'da başka hiçbir ülkede olmayan kalıntılar var

İnadına okumak, İnadına bilim, İnadına sanat ...

Deniz Zeka ve Öykü Özçelik, arkeolog Orhan Atvur ile Anadolu’yu üzerine söyleşti. “İskenderiye Kütüphanesi Bergama Kütüphanesi’ne papirus göndermeyince, Bergamalılar parşömeni bulmuştur.”

Deniz Zeka – Öykü Özçelik

Orhan Hocam arkeoloji hakkında konuşmadan önce sizi tanımak isteriz.

1 Mayıs 1947 yılında Tekirdağ’da doğmuşum. Babam Jandarma astsubayı olduğu için Anadolu’nun her yerini gezdik. Öğrenim hayatım çok farklı yerlerde geçti. Arkeolojiden mezun oldum. İlk katıldığım kazı Elazığ Keban projesidir. Bu proje, Türkiye’deki en büyük kurtarma kazısıdır. Birçok kazıda yer aldım, ama beni heyecanlandıran kazılarda biri Bodrum antik tiyatrosunun ilk kazısıdır. İlk kazmayı ben vurdum. Kendi kendime bir tarih yapayım dedim.

Tarihi eserlerin hayatın içine girmesi; konser, tiyatro gösterimi için kullanılması ya da tarihi kalıntıların üzerine otel yapılması konusunda ne düşünüyorsunuz hocam?

Burada genelleme yapmak çok zor. Her çıkan kalıntının koşulları ve onun yöredeki özellikleri farklı. Biz tek bir yasayla bunları koruyoruz. Türkiye’nin bir kültür politikası yoktur. Türkiye’nin kültür mirası, yaşayan kültürel miras, somut olmayan kültürel miras çok zengin. Bunun için mutlaka bir kültür politikası olmalı. Bu coğrafyada dünyanın hiçbir tarafında olmayan kültür kalıntıları, eski kalıntılar, antik kalıntılar var. Antalya’nın 25 km kuzeyinde Karain Mağarası var. 1950 yılından beri kazılır. 400 bine ulaştılar. Kültür katlarına baktıkları zaman tahminleri 500 bine ulaşmak. Yani bu topraklarda sürekli bir yaşam var. Neolotik yerleşimler o kadar çoktur ki, Çatalhöyük, Hacılar... yeni Göbeklitepe çıktı. Koca Neolitik çağ 2000 sene geriye gitti. Bu ne demek biliyor musunuz? Homosapiens. Dünyanın tarihi burada saklı demek. Bu kesintisiz uygarlık Anadolu’ya zenginlik getirmiş. Bu tarihi eserleri ancak bilinçle koruyacağız. Başka hiçbir ülkede olmayan kalıntılar var Anadolu’da; Hitit, Frig, Urartu, yaşayan tarihimiz, Selçuklu, Osmanlı var. Taa homosapiensten, Vahdettin'e kadar bir tarih var.

İnsanlığın çıkışı Anadolu diyebilir miyiz?

İnsanlığın çıkışı sıcak yerlerden olmuştur. Özellikle Ekvator diliminin içerisinden çıkar ilk insanlar. Uygarlık derseniz başka bir şey. Biz primat denilen bir sınıfın içindeyiz. Primat elinde ayağında beş parmak olan yaratık demek. Orangutan, goril, maymun ve insan giriyor bu gruba. İnsan bunların içinde nasıl insan olmuş derseniz, alet yaparak insan olmuş. Yerleşik hayata ilk Anadolu’da geçiliyor. Buğdayın ilk evcilleştiği yer Anadolu. Ayrıca Anadolu’nun bir başka özelliği sanatın ilk çıktığı yer. Heykel konusunda hep Yunan sanatından söz edilir. Tabi ki Yunan‘da da büyük sanatçılar yetişmiştir, ancak Tunç çağında, Neolotik çağda ilk primitif heykeller, ana tanrıça heykelleri Anadolu’dadır.