Felsefi güldürü izlencesi

“Oyunlar I”, Thomas Bernhard’ın BORIS İÇİN BİR ŞÖLEN (1970), AV MECLİSİ (1974), MINETTI (1976) eserlerini bir araya getiriyor:

İlk kez 1970’te sahnelendiğinde, bazı eleştirmenler tarafından “absürd tiyatro” örneği olarak etiketlenip “hiciv boyutu ve burjuvazi eleştirisi” görmezden gelinmek istenen BORIS İÇİN BİR ŞÖLEN’in ilk yazımı 1965’e kadar geri gider. Oyun aynı yılın yaz aylarında Salzburg Tiyatro Festivali için “fazla karanlık” bulunarak kabul görmemiştir. Bu oyunda, tıpkı kendisi gibi bacaklarını kaybetmiş İyi Kadın’ın yıllar önce evlenip Kötürümler Bakımevi’nden çıkardığı Boris’in doğum günü için düzenlenecek şölen konu edilir; şölene Bakımevi’nden on üç kötürüm konuk olacaktır.

“İnsanlar tiyatroya gelirler / büyük bir oyuncuyu seyretmek için / ama gelir gelmez de onun tekinsizliğini itici bulurlar / Tekinsizlik sergilediğinde sanatçı / ki sergilemelidir / seyirci bunu itici bulur / Oyuncu göstermelidir onu / Tekinsizliği başka hiçbir şeyi değil”

Bernhard’ın pek çok kez en başarılı eseri olarak adlandırdığı AV MECLİSİ’nde General ve eşinin av köşkünde bir oyun yazarı konuktur. –Bu Yazar karakteri Bernhard’ın yapıtında ilk kez bir tür yazınsal ayna karakter olarak belirir.– Av köşkünü çevreleyen ormanı bütünüyle kabuk böceği sarmıştır ve Stalingrad muharebesinde tek kolunu kaybetmiş General ölümcül bir hastalığın pençesindedir.

Bernhard’ın ünlü Alman tiyatro oyuncusu Bernhard Minetti’ye ithafen kaleme aldığı MINETTI’de, yalnız ve yaşlı bir oyuncu olan Minetti karakteri, bir yılbaşı gecesi, Flensburg Tiyatrosu’nun başyönetmeniyle buluşmak için Atlantik Okyanusu kıyısındaki karlı Oostende’de üçüncü sınıf bir otele gelir. Kendisini ilk kez üne kavuşturan Kral Lear’i otuz yıl sonra yeniden oynayıp sahnelere dönüşünü taçlandırmak niyetindedir fakat yolunu dört gözle beklediği başyönetmen bir türlü ortalıkta görünmez.

Bernhard’da drama fikri, romanları, anlatıları, öyküleriyle kurduğu bütünlük bağlamında “felsefi güldürü izlencesi”nin yazınsal esaslarından biridir. Bernhard’ın tiyatro oyunları, ülkesi Avusturya’nın acı gerçeklerini seslendirirken evrensele uzanan yapıtı içerisinde dünya yaşamını aynı anda bir güldürü ve tragedya olarak betimleyen, ciddiyetle gülünçlük arasında

gerçekliğin birbiriyle çelişen çift yüzünü resmeden güçlü bir repertuvar oluşturur: Sesi sönmeyen bir sözcük senfonisi, susmayan bir acı kahkaha.

Thomas Bernhard 9 Şubat 1931’de Hollanda’nın Heerlen kentinde Avusturyalı bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Annesi yazar Johannes Freumbichler’in kızıdır. Bernhard, Viyana ve Seekirchen’de annesinin ailesinin yanında büyüdü. 1943 sonbaharından 1944 sonbaharına dek Salzburg’da yatılı bir okulda okudu. 1945 yazında Salzburg’daki Johanneum’a başladı. 1946 sonunda bütün aile Salzburg’a taşındı. 1947’de lise öğrenimine ara vererek bir bakkalın yanında çıraklık yaptı. 1948’de zatülcenp, 1949 ilkbaharında ağır bir akciğer rahatsızlığı geçirdi. 1949 Şubatı’nda büyükbabasını, 1950’de annesini yitirdi. 1951 yılına kadar Grafenhof’taki sanatoryumda kaldı, orada ilk yazarlık denemelerini gerçekleştirdi. 19521957 yılları arasında Salzburg Mozarteum Akademisi’nde müzik ve oyunculuk öğrenimi gördü; Artaud ve Brecht üzerine hazırladığı benzersiz bitirme çalışması büyük bir yankı uyandırdı. 1957’den başlayarak serbest yazarlık yaptı, uzun süreli olarak yurtdışında kaldı. 1965’te Ohlsdorf’ta (Yukarı Avusturya’da) bir çiftlikte yaşamaya başladı. Seksenli yıllarda Viyana’da da yaşadı. 12 Şubat 1989’da Gmunden’de (Yukarı Avusturya’da) öldü.

OYUNLAR 1

Thomas Bernhard

Yapı Kredi Yayınları, 2022

Çeviri: Fatih Özgüven

Editör: Fahri Güllüoğlu

256 s.