Taşrada bir erdem anıtı: Restif’in unutulmaz babası

Fransız Devrimi’nin eşiğinde, Aydınlanma’nın gölgesinde bir köylünün hayatına odaklanan Babamın Hayatı, modernite öncesi dünyanın otorite, erdem ve patriyarkal düzenine ayna tutarken, bugüne dair derin bir sorgulama imkânı sunuyor.

1778’de yayımlanan Babamın Hayatı dönemin eleştirmenlerini ve kamusunu şok etmişti: koskoca bir kitap kimsenin adını bile bilmediği bir köylünün hayatına adanmıştı.

Restif, Rousseau’yu takiple, babasını erdemin bir timsali kılmış, Antiklerin hayallerindeki özneyi Fransa kırsalında buluvermişti. Paris’in bilmesi gerekiyordu, Fransa’nın arınıp yükselmesi, ahlakî yeniden doğuşu için gereken bozulmamış maya orada, köydeydi.

“Restif’in Babamın Hayatı, Fransız Devrimi’nin şafağında, Aydınlanma ideallerinin ve burjuvazinin yükseldiği bir çağda alışılageldik klasikleşmiş metinlerin tersine dekorunu şehre değil taşraya kuran sıra dışı bir roman. Kitapta tutkuyla savunulan 'baba'nın pek çok 'erdem'li davranışı bugünün okuru için 'kabul edilemez' olsa da modernite öncesi dünyanın yasalarını anlamak adına ve tam da bu nedenle üzerinde durulması gereken bir yenilik sunuyor. Restif’in resmettiği tarım toplumunun patriyarkal dünyası din, devlet ve geleneğin teslisiyle şekillenen otoritenin yarattığı işlevsel düzen hakkında düşünmek ve her ne kadar uygulamada farklılıklar bulunsa da kendi coğrafyamızda da aynı mekanizmaların neden bugün bile varlıklarını sürdürdüklerini yorumlamak için hâlâ çok şey vaat ediyor.” Erkan Irmak

“Restif'in çok şey yazdığını biliyoruz (200 ciltten fazla). Yazdıklarının büyük bir kısmının kendi mahrem hikâyesine, bin bir tutkusuna ayrıldığını da biliyoruz; bunları yalın, kılık değiştirmeden, suskunluğa bürünmeden anlattığını iddia ediyordu ve bunu yapan tek kişinin kendisi olduğunu söylüyordu… Onun duyarlılığı esasen bir hatırlama duyarlılığıdır. Onun için hatıra her zaman uyandırdığı izlenimden daha önemlidir, ama aynı zamanda daha canlı, daha kesin ve daha mutludur.” Blanchot

BABAMIN HAYATI

Restif de la Bretonne

Telemak Kitap, 2025

Çeviri: Baha Öngel

276 s.