top of page
  • YouTube
  • IG
  • twitter
  • Facebook
Ara

Martin Seligman ve Pozitif Psikoloji’nin izinde 

Yazarın fotoğrafı: LiteraLitera
25 Oca4 dakikada okunur

Burçak Kubilay, Martin Seligman’ın bize kazandırdığı Öğrenilmiş İyimserlik kavramı üzerinde durduğu kitapları odağında yazdı: "Anlamlı bir hayatı yaşamak, diğerlerine hizmet etmek, kişisel değerlerinizi ve tutkularınızı takip etmek, kişisel potansiyelinizi geliştirmek veya bir amaç için çalışmak gibi çeşitli yollarla olabilir."



“Hayat olumlu insanlara da olumsuz insanlara da aynı terslikleri ve trajedileri sunar, ama olumlu insanlar bununla daha iyi başa çıkar.”– Martin Seligman (1)

“Psikoloji bilimi daha ne zamana kadar sorun aramaya, patoloji aramaya devam edecektir? İnsanı ne kadar süre sadece sorunlarıyla birlikte ele alacağız? Gelişmeye yönelik potansiyeli kapasitesi, varoluşu anlamı, amacı ve duygularını göremeyecek miyiz?” (2)


Öğrenilmiş çaresizlik…Hepimiz en az bir kere kıskacına tutulmuşuzdur. Deneriz, deneriz ama olmayacağını düşünür, umutsuzluğa kapılır; vazgeçeriz. İşte olumsuz düşünceler ve negatif iç konuşmalar bu noktada başlar. Oysa bir de Martin Seligman’ın bize kazandırdığı Öğrenilmiş İyimserlik kavramı var. Pozitif psikoloji altında yer alıyor. Peki nedir bu iyimserlik?Pozitif psikoloji nedir? İyimserlik ne zaman yararlıdır? Olayların negatif etkilerini nasıl pozitife çevirebiliriz? Duygusal zeka ve zihinsel dayanıklılık arasında nasıl bir bağ var? Bu soruların cevaplarını burada bahsi geçen iki kitap üzerinden incelemeye çalışacağız. Peki okur bunu niye okumali? Onca özşefkatli farkındalık, kişisel gelişim eğitimleri, kitapları, teorileri varken pozitif psikoloji bize patolojiye odaklanmadan, bugün ve burada ne yapabilirizi bilimsel bir yolla gösterir. Olayları silemeyiz ancak üzerimizdeki negatif etkilerinden nasıl sıyrılabilirize odaklanır. Ek olarak Seligman bize öğrenilmiş iyimserllk yolunda PERMA ( positive emotions - pozitif duygular, engagement-akış, relationship- ilişkiler, meaning-anlam, achievement-başarı) modelini önerir.


Seligman kimdir?   

Martin Seligman 12 Ağustos 1942’de New York’ta dünyaya gelmiştir. 


1964 yılında felsefe eğitimini tamamlamış 1967 yılında Princeton’dan Psikoloji alanında doktora derecesini kazanmıştır. 


1998 yılında oranıyla Amerikan Psikoloji Derneğine (APA) yönetici olarak seçilmiştir. Yöneticiliği boyunca pozitif psikolojinin ilerlemesi için büyük çaba sarfetmiştir.

Bilişsel davranışçı terapi (BDT) öncülerinden olan Aaron T. Beck’ten ilham almıştır.(3)


Burada çok kısa bahsedileceği gibi BDT ve Martin Seligman’ın kurucusu olduğu ‘Pozitif Psikoloji’ arasında bazı benzerlikler de vardır. 


Öğrenilmiş İyimserlik:

Peki Seligman’ın bize önerdiği kavramlar ve teoriler nedir? 

Seligman’ın  çok bilinen ‘Öğrenilmiş Çaresizlik’ teorisi bize ne söyler? 

Alternatifi olabilecek ‘Öğrenilmiş İyimserlik’ nedir? İyimserlik ne zaman toksik olur?


Seligman’dan öğrendiğimiz PERMA modeli, pozitif psikoloji ve tekniklerime yazının ilerleyen bölümlerinde değinilecektir.

Şimdilik ‘Öğrenilmiş Çaresizlik ve İyimserlik’ kavramlarına bir bakalım. 


Öğrenilmiş Çaresizlik:

Bir örnek üzerinden bakarsak, kişi sürekli iş arar ancak sürekli reddedilir ve bir işe giremez. İşte bir sonraki denemede kişi umutsuzluğa düştüğünden kaçınmaya yönelik davranışlar sergiler.


Öğrenilmiş  iyimserlik:

Öğrenilmiş iyimserlik kimileri tarafından “umudu umut etme sanatı” olarak tanımlanır.

Öğrenilmiş iyimserlik için:


  • Bireyin kendisini sevmesi

  • Başkalarının onayın sığınmaması 

  • Hata yapmaktan korkmaması gerekir.

İyimserlik de tıpkı çaresizlik gibi öğrenilebilirdir.(4)


Ancak Seligman bizi uyarır: Aşağıdaki durumlarda işe öğrenilmiş iyimserlikle başlamayın.  

  • Hedefiniz riskli ve belirsiz bir gelecek için plan yapmaksa

  • Hedefiniz geleceği parlak olmayan insanlara danışmanlık yapmaksa

  • Başkalarının dertlerine ortak olmak istiyorsanız.(5)


Seligman Yaklaşımı ve Pozitif Psikoloji:

Pozitif psikoloji, bireylerin, grupların, toplumun eksi, negative yanlarına veya davranışlarına psikanalitik bir yaklaşımdan ziyade ‘Bilişsel Davranışçı Terapi’ gibi  olumlu olan yönlere bakmakta, varolan kapasitelerini geliştirmek ve verimli kullanmaya odaklamıştır. Nasıl ki BDT yanlış çerçeveleme, olumsuz duygular, negatif düşüncelerse pozitif psikoloji de davranışları pozitif yönde dönüştürmeyi amaçlar ve mutluluk, yaşam tatmini, stresle başa çıkmaya çalışır.(6)


Pozitif psikolojinin çalışma konuları, iyi oluş, umut, mutluluk,akış, affetmek, iyimserlik, özyeterlilik vb.dir. 


“Seligman, insanın iyi oluş halini beş ana bileşenle tanımlayan “PERMA” modelini geliştirmiştir. Bu model, insanların yaşamlarından memnuniyet duymaları ve mutlu olmaları için gereken temel unsurları açıklar. 

Positive Emotions (Pozitif Duygular): Mutluluk, neşe, huzur gibi olumlu duygulara yer verir.

Engagement (Akış): Kişinin yaptığı işe tamamen kendini kaptırdığı ve zamanın nasıl geçtiğini fark etmediği durumlara denir.

Relationships (İlişkiler): Sağlıklı ve tatmin edici sosyal bağlantılar ve ilişkiler olarak tanımlanır.

Meaning (Anlam): Hayatta bir anlam ve amaç bulma, daha büyük bir şeyin parçası olduğunu hissetme hali olarak adlandırılır.”(7)

Achievement (Başarı)


Pozitif psikoloji temel kavramları:

Mutluluk, iyi oluş hali, pozitif duygular, güçlü yanlar ve erdemler, anlam ve amaç, psikolojik dayanıklılık, umut.(8)


Pozitif pskiloji teknikleri:

Güçlü yönlerinizi tanıyın.

Pozitif duyguları pekiştirin. 

Akış pratiğini deneyimleyin. 

Amaç belirleyin, anlam yaratın.

Sosyal ilişkileri geliştirin. 


  • Martin Seligman, Mihaly Csikszentmihalyi, Carol S. Dweck, Pozitif Psikoloji ve Zihinsel Dayanıklılık: Mutluluk, Akış ve Zihinset, Gece Kitaplığı, 2023. 


Bu kaynak eşliğinde Seligman ve Pozitif Psikoloji’nin izini sürmek  

Seligman’ın dilinden; kendisiyle yapılan söyleşiden parçacıklar:

  • Pozitif psikolojiyi diğer psikoloji alanlarından ayıran nedir?

Pozitif psikolojiyi diğer psikoloji alanlarından ayıran temel fark, onun insan doğasının daha canlandırıcı ve pozitif yönlerine odaklanmasıdır. 

Bu yaklaşım, insanların sadece “normal” hale getirilmesini değil aynı zamanda hayatlarını zenginleştirebilecek potansiyellerini de açığa çıkarmayı hedefliyor. 

Kişisel büyüme, ilişkiler, anlam, başarı tüm bu unsurlar pozitif psikolojinin temelini oluşturur. 

  • Negatif düşünceleri nasıl yeniden çerçeveleyebiliriz?

Negatif düşünceleri yeniden çerçevelemenin yolu, genellikle onları gerçekçi bir perspektiften değerlendirmekve onları daha yapıcı bir şekilde yeniden tanımlamak olarak bilinir. 

Bu genellikle “bilişsel yeniden yapılandırma” olarak bilinir.

  • Hayatın anlamı ve amacı hakkında ne düşünüyorsunuz?

Anlamlı bir hayatı yaşamak, diğerlerine hizmet etmek, kişisel değerlerinizi ve tutkularınızı takip etmek, kişisel potansiyelinizi geliştirmek veya bir amaç için çalışmak gibi çeşitli yollarla olabilir. 

  • Özgüveni nasıl artırabiliriz ve neden önemlidir?

Özgüveni artırmak için öncelikle kendi güçlü yönlerimizi tanımak ve bunlara odaklanmak önemlidir.

Kendi yeteneklerimize, geçmişteki başarılarımıza ve olumlu yönlerimize odaklanarak, başarılarımızın farkına varırız ve özgüvenimiz artar. 

  • Duygusal zeka ve zihinsel dayanıklılık arasında nasıl bir ilişki vardır?

Duygusal zeka ve zihinsel dayanıklılık arasında güçlü bir ilişki vardır. Duygusal zeka, duygularımızı anlama, yönetme ve başkalarıyla empati kurma yeteneğimizi içerir. Zihinsel dayanıklılık ise zorluklarla başa çıkma, stresle baş etme ve olumsuz duyguları yönetme becerimizdir.  

  • Negatif bir olaydan nasıl pozitif  bir öğrenme deneyimi çıkarabiliriz?

Negatif bir olaydan pozitif bir öğrenme deneyimi çıkarmak için olumsuzlukları dönüştürme ve büyüme odaklı düşünme yaklaşımını benimsemek önemlidir. Öncelikle, olumsuz aolayların nedenlerini ve sonuçlarını objektif bir şekilde değerlendirmek gerekir. 



KAYNAKÇA:

(3) https://tuba-aydin.com/martin-seligman-kimdir/ (Erişim tarihi: 04.08.2024)

(Erişim tarihi: 05.08.2024)

(5) Seligman, M., Öğrenilmiş İyimserlik, Eksi kitaplar, 2019

Martin Seligman, Mihaly Csikszentmihalyi, Carol S. Dweck, Pozitif Psikoloji ve Zihinsel Dayanıklılık: Mutluluk, Akış ve Zihinset, Gece Kitaplığı, 2023. 

(6) Detaylı bilgi için: https://tuba-aydin.com/bilissel-davranisci-terapi/ (Erişim tarihi: 04.08.2024)

(Erişim tarihi: 05.08.2024)

Comments

bottom of page