Günü Anlamlandırma Çabası: Dünlükler
Nagihan Kahraman, Onur Çalı'nın Dünlükler adlı kitabı üzerine yazdı: "Kitaptaki yazılar; ülke, dünya gündemi, yazarın kendi hayatından minik kesitler, kitap ya da film önerileri içermekle birlikte büyük çoğunluğu yazarın edebiyat incelemelerinden oluşuyor. Hayatın ve edebiyatın dününe, bugününe ışık tutuyor diyebiliriz bu açıdan."
Onur Çalı, genelde öyküleri ile tanıdığımız bir yazar. Kendi kitaplarında ve çeşitli derlemelerde yer alan öykülerini okumuştum önceleri. Kendisinden edebi anlamda çok şey öğrendim. Fakat benim kendisiyle asıl tanışmam Parşömen ile oldu. 2007 yılından beri Parşömen Edebiyat'ı büyük bir emekle yayımlıyor.
Yazar, 1984 yılında İzmir'in Bergama ilçesinde doğdu. Ankara'da Mütercim Tercümanlık ile ardından Kadın Çalışmaları ve Dinler Tarihi eğitimi aldı. Hayatını hâlen Ankara'da sürdürüyor. Eksik Yıl (2012), Geçen Sene Doğanlar (2014), Huma Kuşları (2015) ve Kaplumbağa Makamı (2019) yazarın öykü kitapları. Bazıları maalesef şu an tükenmiş durumda; zamanında edinip okuduğuma seviniyorum. 2021 yılında da Sonra Hayat adlı deneme kitabı buluştu okurlarla. Bu dosyası Vedat Günyol Genç Deneme Yazarı Ödülü'ne layık görüldü. Bol bol altının çizileceği, dopdolu bir kitap. Geçtiğimiz günlerde de yeni deneme kitabı Dünlükler İthakiYayınları etiketiyle raflarda yerini aldı. Parşömen'de "Dünlükler" başlığı altında yayımladığı yazılarından oluşan bir kitap bu. 2015'ten 2020 yılına kadar olan yazıları arasından seçilip derlenmiş. Toplam yirmi bölümden oluşuyor ve genelde herbir bölüm yılın birkaç bölümünü kapsıyor. Yazıların tamamını Parşömen'in internet sitesinde bulmak mümkün*; buraya seçilmiş olanlar yer alıyor, sadece tadımlık diyebiliriz.
Peki nedir bu "Dünlükler"? Günlük türüne gönderme yapan fakat günlükten daha serbest yazılar bana kalırsa. Zaten belirli aralıklarla fakat yine de kronolojik ilerliyor. Bu sebeple, günlük ile anı arasında kalan bu tür denemelere yazarın dünlük ismini vermesi uygun olmuş. Bu yazılar; ülke, dünya gündemi, yazarın kendi hayatından minik kesitler, kitap ya da film önerileri içermekle birlikte büyük çoğunluğu yazarın edebiyat incelemelerinden oluşuyor. Hayatın ve edebiyatın dününe, bugününe ışık tutuyor diyebiliriz bu açıdan.
Pek çok şaire, yazara dair kıymetli bilgilere rastlamak mümkün Dünlükler'de fakat en çok Salâh Birsel'e. Yazarda Salâh Birsel'in ayrı bir yeri olduğunu önceki kitabından da biliyoruz. Bu kitabında da 14 Kasım 2020'ye "Türkçe'nin neşeli paytonu, sözcük koordinatörü Salâh Birsel'in doğum günü bugün. Salâh Bey 101 yaşında! Türkçe'nin yüzü gülüyor onun gibi bir üslupçuyu ağırladığı için. Çok yaşasın sözcükler, çok yaşasın iki gözüm Salâh Bey!" diye not düşmüş. Kitabı okurken, değindiği diğer birçok şeyle ilgili bol bol not adım, hatta birkaç örnek vermek isterim. Örneğin 19 Haziran 2018'de dünlüğüne "Seçime birkaç gün kaldı...."(s.34) diye yazıyor. 29 Ekim 2019'da da "Şili'de neler oluyor?" diye sormuş. "Şili'de demokratik haklarını kullanarak halk meydanları dolduruyor...."(s.68) Bu cümlelerde görüldüğü üzere Türkiye ve dünya tarihini izlememizi sağlıyor yazar, hatta Covid salgınından da bahsediyor 2020'nin mart ayından itibaren. "Bütün dünyayı altüst eden Covid salgınıyla birlikte yeni sözcükler ve kavramlar girdi hayatımıza. Bu sözcükler dilimize girdiği gibi, sözcüklere de girdi doğal olarak. İşte, İngilizce sözcüklerde yer bulan bir tanesi: covidiot, "covid" ve "idiot" sözcüklerinden türetilmiş."(s.82)
Kişisel hayatından minik anekdotlara da yer veriyor; berberler hakkındaki iğneleyici ve esprili bir dille aktardığı denemesi bu özellikte keyifli bir deneme. "En iyi berber, konuşmayan berberdir. Nedir, en az yeşil saçlı kaplumbağa kadar ender bulunan bir türdür konuşmayan berber. Çoğunun muhabbeti can sıkıcı, yürek burkucu, iç bayıltıcıdır."(s.44) diye bahsediyor 8 Mayıs 2019'daki dünlüğünde.
Benim en çok ilgimi çekenler ise film önerisi yaptıkları oldu. Jim Jarmusch'un 2016 yapımı filmi Paterson'dan bahsediyor uzun uzun. Hatta Barış Bıçakçı'yla benzerlikler kuruyor. 22 Nisan 2020 dünlüğünde de 93 Yazı'ndan bahsediyor. Benim de benzer zamanlarda MUBI'de izlediğim ve çok beğendiğim bu filmi neden kısa öyküye benzettiğini detaylı şekilde açıklıyor bu yazısında. Bu filmler gibi kendisi için bir adım önde olan başka eserleri de okuyoruz Dünlükler'de. Salâh Birsel dışında Cemil Kavukçu, Melih Cevdet Anday, Doğan Yarıcı, Sina Akyol gibi yazar ve şairlere de sık sık yer veriyor. Dünlükler, her anlamda geniş bir kültürel birikimin ürünü. Yazarın okurla sohbet edercesine kurduğu nükteli ve sıcak üslûbu, derin edebiyat bilgisiyle birleşiyor bu eserde. Bu sebeple Dünlükler'i hayata ve edebiyata dair iyi bir deneme okumak isteyenlere içtenlikle öneriyorum.
DÜNLÜKLER
Onur Çalı
İthaki Yayınları, 2023
128 s.
