Ten de bir deneyimdir

Aynur Kulak, Michel Foucault'un kaleme aldığı Cinselliğin Tarihi serisinin son kitabı olan Tenin İtirafları üzerine yazdı: "Yazar, Tenin İtirafları’nda Hristiyanlığın ilk yüzyıllarında ten deneyimini ele alarak beraberinde bu deneyimin arzunun arındırıcı deşifresinde oynadığı rolü irdelemiştir."

Michel Foucault entelektüel literatür adına çağdaş felsefe ve sosyolojinin en önemli isimlerinden biri. Yayınlanan her makalesi, kitabı, söylediği her söz 20. yüzyıla damgasını vurdu hiç şüphesiz. Marjinaldi. Yazdığı metinler gibi sıra dışı yaşadı. Kitapları yayımlanmaya başladığı dönem olan 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren dünya düşünce ve fikir literatürünün iktidar, benlik ve cinsellik üzerine düşünceleri ve varsayımları sonsuza dek değişti. Onu yazmak, onun düşüncelerini yazmak, onun kitaplarından bahsetmek çok incelikli bir araştırmayı gerekli kılıyor fakat Foucault fikirlerini herkese ulaşması için söylediğinden en anlaşılır ve en üzerine konuşulan filozoflar arasında yerini alıyor. Çalışmalarına konu olan yüzlerce taslak metinden ve bu metinlerin tam yayınlanacakken Foucault tarafından geri çekilmesinden ya da öldükten sonra da uzun süre yayınlanmamasında bahsediyoruz ki, çalışmaları bu denli açık bir filozof için düşündürücü bir ilerleme bu.

Ayrıntı Yayınları’nın Foucault serisinden çıkan Tenin İtirafları kitabından bahsederken yukarıdaki paragrafta yazılı olan Foucault’la ilgili tüm ayrıntılara da girmiş olacağız çünkü Tenin İtirafları’nı cinsellik literatüründe önemli bir yer edinmiş olan Cinselliğin Tarihi’nin ikinci cildi olarak tasarlayan Foucault serinin ilk cildi olan Bilme İstenci’nin 1976 yılında yayımlanmasından hemen sonra yazmaya başlar. Fakat o dönemde Foucault’un çalışmaları öznenin hermenötiği, arzu öznesinin soybilimi ve benlik teknolojileri üzerine araştırmalarıyla kesişince projeyi yeniden düşünmeye karar verir. Cinselliğin Tarihi külliyatının en önemli bileşen parçası olan Tenin İtirafları araya birçok sebebin girmesiyle Bilme İstenci, Hazların Kullanımı, Kendilik Kaygısı’ndan sonra dördüncü cilt olarak 2018 yılında yayımlanır. 42 yıl aradan sonra yayın literatürü içerisinde yerini alan Tenin İtirafları’nın yayımı için editör Frederic Gross ismini özellikle telaffuz etmek gerekir. Foucault el yazması veya daktilo ile yazılmış olan metinlerinin çözümü oldukça zordur çünkü ve Gross bu metinlerin bir araya gelmesi adına önemli çalışmalar gerçekleştirir.

“Ten” bir deneyim tarzı olarak anlaşılmalıdır, yani kötülüğün ortadan kaldırılması ile hakikatin tezahürü arasındaki belirli bir ilişkiye bağlı olarak, kendinin kendi yoluyla bilgisinin ve dönüşümünün bir tarzı olarak. Hristiyanlıkla birlikte, cinsel eylemler konusunda hoş görülü bir düsturdan sert, kısıtlayıcı ve baskıcı bir düstura geçilmemiştir. Bunların süreçlerini ve nasıl eklemlendiklerini başka bir biçimde tasavvur etmek gerekir. Evlilik ve üreme çerçevesinde bir cinsel düstur tesis edilmesi büyük ölçüde Hristiyanlıktan önce onun dışında, onun yanında başladı. Hristiyanlık bunu esas itibariyle kendi yanına geçirdi. Hristiyanlığın sonraki gelişim süreci sırasında ve bireyde bazı teknolojilerin oluşması vasıtasıyla bu düsturun bireylerin davranışında yeni bir tarzda icra edildiği ve tamamen farklı bir biçimde somutlaştığı bir deneyim biçimi ortaya çıktı. Öyleyse bu oluşumun tarihini yapmak için bu oluşumu sağlayan pratikleri analiz etmek gerekir.”

Foucault’un kitaba dair bu uzun paragrafının Cinselliğin Tarihi'ne ilişkin dört kitap kapsamında şöyle açabiliriz. Serinin ilk cildi olan Bilme İstenci’nde Foucault cinselliği bir dispozitif olarak tanımlamış, ikinci cilt olan Hazların Kullanımı’nda cinsel tutumun klasik Yunan’daki yerini incelemiş, üçüncü kitap Kendilik Kaygısı’nda MS. ilk iki yüzyıla ait Yunan ve Latin metinlerinde cinselliğe dair sorunsallaştırmayı, kendisiyle meşguliyetin hakim olduğu bir yaşama sanatı çerçevesinde analiz ederken son kitap Tenin İtirafları’nda Hristiyanlığın ilk yüzyıllarında ten deneyimini ele alarak beraberinde bu deneyimin arzunun arındırıcı deşifresinde oynadığı rolü irdelemiştir.

Kitap üç ana bölüm ve bu ana bölümlerin kısımlarından oluşmakta. Yeni Bir Deneyimin Oluşması, Bakir Olmak, Evli Olmak bölümlerinden oluşan kitapta Yaratım ve Ürüme, İkinci Tövbe, Bekaret ve Nefsine Hakim Olma, Evliliğin Hayrı, Eşlerin Görevi ve Cinsiyetin Libidinalleştirilmesi ön plana çıkıyor. Foucault Batı’daki öznellik deneyimlerini Hristiyanlık dini açılımıyla, oluşturulan cinselliği kiliseler ve papaların hakikat söylemleri üzerinden ele alırken kilise babalarının felsefi ve teolojik kavramlarla oluşturduğu cinsel normlara odaklanıyor. Yanı sıra antik dönemdeki haz ve beden anlayışından Hristiyanlığın ilk yüzyıllarındaki ten ve ruhaniyet anlayışlarına geçişlerin ve kopuşların izini de cesurca ve günümüze olan bağlantılarıyla birlikte sürüyor ki, Foucault kendi cinsel deneyimlerini de hiçbir norma takılı kalmayarak son derece özgür bir şekilde deneyimleyen filozof olarak tarihe geçiyor.

Michel Foucault tarafından bir ömre yayılmış Cinselliğin Tarihi külliyatının dördüncü ve son kitabı Tenin İtirafları Murat Erşen’in nitelikli çevirisi ile, Oğuz Tecimen ve Eda Çaça’nın editörlüğünde ve Ferda Keskin sunumuyla raflardaki yerini aldı. Cinselliğin Tarihi külliyatı ve bu külliyat içerisinde önemli bir yere sahip olan Tenin İtirafları felsefeye konu olmuş insan bedeni, ruhu ve cinselliği adına arkeolojik bir kazı olarak da okunabilir.

TENİN İTİRAFLARI

Michel Foucault

Ayrıntı Yayınları, 2022

Çeviri : Murat Erşen

400 s.