“Toprakyiyen, pisliği, kadın bedenlerini ve adaleti bir araya getiren bir roman.”

Aynur Kulak, Dolores Reyes ile ilk kitabı Toprakyiyen üzerine söyleşti: "Dolores Reyes kendisiyle yapmış olduğumuz söyleşide Toprakyiyen’in –yani doğaüstü isimsiz genç kızın- kaderini anlatmakla kalmıyor, kadınlar için çok zorlayıcı olan Arjantin ile ve ataerkil düzenle ilgili önemli cevaplar veriyor."

Dolores Reyes ilk kitabı Toprakyiyen’de her köşesinden adaletsizlik, şiddet, yaşı ne olursa olsun ölü kadın bedenleri fışkıran Buenos Aires şehrini olduğu gibi durugörü bir hikâye ile aktarıyor bize. Dolores Reyes kendisiyle yapmış olduğumuz söyleşide Toprakyiyen’in –yani doğaüstü isimsiz genç kızın- kaderini anlatmakla kalmıyor, kadınlar için çok zorlayıcı olan Arjantin ile ve ataerkil düzenle ilgili önemli, düşündürücü cevaplar veriyor. Cevapları okuyunca anlıyoruz ki; kadına şiddet, kadın cinayetleri, her tür şiddet ve adaletsizlik tek bir şehrin veya ülkenin sorunu değil. İlk romanı Toprakyiyen ile dünya çağdaş edebiyatının önemli isimleri arasında yerini alan Dolores Reyes söyleşisi için buyurun lütfen.

Biyografinizde üniversite eğitiminizi klasik edebiyat üzerine yaptığınızı okuyoruz. Buradan yola çıkarak edebiyat başından beri hayatınızda var mıydı yoksa hayatınızın çeşitli evrelerinde yavaş yavaş mı bağ kurmaya başladınız?

Edebiyatın -genç bir kız olduğumdan beri- hayatımın merkezi bir parçası olduğunu hissediyorum. Anaokulu öğretmenimin bize hikâyeler okuduğunu hatırlıyorum ve bu benim için inanılmaz bir keşifti. Günün en sevdiğim zamanıydı. Daha sonra bu hikâyelere kendi başıma ulaşabilmek için okumayı öğrendim. Ve okuma ve kütüphaneler aracılığıyla (okuldakiler ve halk kütüphaneleri), hayatımın merkezi bir pratiği olarak okumaya başladım. Kitaplarım varken kendimi asla yalnız hissetmedim ve kişisel kütüphanem bugüne kadar hayatımın merkezi oldu diyebilirim.

Toprakyiyen ilk kitabınız. Buenos Aires'in fakir bir mahallesinde yaşayan isimsiz bir kızın hikâyesini anlatıyorsunuz. İlk romanınızın konusunu neden bu şekilde seçtiniz? Sizin için romanın ana odak noktası neydi?

Yazmanın en derin saplantılarımızı, korkularımızı ve sorunlarımızı ortaya çıkardığını düşünüyorum - sadece kişisel olanları değil, aynı zamanda sosyal meselelerle bağlantılı, iyileşmemiş yaralarda derinden kök salmış olanları da. Benim durumumda bu, kadın cinayetleriyle ilgili. Yıllar geçtikçe, anneleri maço şiddeti yüzünden öldürülen tüm o çocukların hayatlarına ne olduğunu merak ettim. Toprakyiyen’i, öldürülen bir kadının kızı olan bir kızın bakış açısıyla yazmayı seçtim. Tecavüze uğramış bedenlerle temas halinde olan, pisliği yediğinde durugörü yeteneğine sahip olduğunu keşfeden bir kız. Ana odak estetik bir seçimle ilgiliydi - kadın bedenlerini ölümlerinden sonra bile bir gösteriymiş gibi tartışmak istemedim. Daha çok bu genç ve annesini özleyen karakterin bakış açısıyla tartışmak istedim. Ve görme yeteneği nedeniyle öldürülen ya da sık sık ortadan kaybolan bir kadınla kimlerin temas halinde olduğu gerçeği için. Bakış açısı, tüm kayıp kadınlar için hissedilen acının bakış açısıdır. Toprakyiyen, pisliği, kadın bedenlerini ve adaleti bir araya getiren bir roman.

Roman boyunca Buenos Aires'in banliyölerinde kadın ve çocukların dibe itildiği, eril dünyanın şiddetinin şekillendirdiği bir hikaye okuyoruz. Biraz büyülü gerçekçi, fantezi ama aynı zamanda ürkütücü derecede gizemli olan bu acımasız hayata ışık mı tutmak istediniz? Bu anlamda romanı saydığım edebiyat türlerinden hangisine yerleştirirsiniz?

Bu, Toprakyiyen’inki gibi iki eksende dengelenen bir yaşamdır: Biri karanlık, şiddet, ölüm ve yaşamın güvencesizliğidir. Bedenlerin erkek şovenist şiddeti de dahil olmak üzere çeşitli şiddet türlerine maruz kalmaya zorlandığı çok karanlık bir evren. Görmediğimiz ve acı verici olduğu için sık sık kaçmak istediğimiz ve yüzleşmek yerine aptalı oynamayı tercih ettiğimiz bir dünya. Ve diğer dünya parlak olan her şeyle ilgili: Aşk, kardeşler arasındaki ya da bir kız ve öğretmeni arasındaki sevgi. Toprakyiyen ayrıca banliyö yaşamının hayati bir yönünü de içerir: Müzik, şehvetli bedenlerle dolu danslar, ilk cinsel-duygusal ilişkiler, panayırlar. Bence bu hayati taraf bu kadar mevcut olmasaydı, durugörü olan ve kaybolmalarla dolu tarafı dayanılmaz hale gelirdi.

Yazarken türlerle çok çalışırım ama kendimi herhangi bir türe sokmak için değil. Konu bir hikaye yazmaya geldiğinde bana pek çok bakış açısı ve teknik veren alet kutuları gibi hissediyorum ama beni tanımlanmış kuralların içine hapsetmelerine asla izin vermem. İnsanlar Toprakyiyen’in bir polisiye roman, bir kara roman, büyülü gerçekçilik, yeni tuhaflık, korku, fantezi, feminist bir roman olduğunu söylediler ve hatta pornografi yüzünden sansürlemeye çalıştılar!

Hikâyesini kendi anlatımıyla dinlediğimiz bir kız var. Bu kızın bir ağabeyi ve derme çatma bir evi var ama bir adı bile yok. Birçok insanın hayatına dokunan bu kızın neden bir adı yok?

Toprakyiyen ve Miseria gibi karakterlerle isimsizlik sorununu ön plana çıkarmayı seviyorum. Çünkü uzun bir siyasi kaybolma yörüngesi olan bir ülkeden geliyorum ve şimdi erkek şiddeti nedeniyle kaybolan kadınlar çok fazla. Bunların bir kısmını bu isimsiz karakterlerle canlandırmaya çalıştım.

Romanın diğer karakterleri Ana ve Maria’dan da bahsetmek istiyorum. Roman boyunca fiziksel olarak bulunmazlar bu karakterler fakat aynı zamanda hikâyeye büyük katkıları var. Gerçekten neler olup bittiğini anlamak, maskülen toplumu ve kurulu düzeni anlamak için çok önemli karakterlerdir desem, ne söylemek istersiniz?

Bayan Ana (İspanyolcada Seño, yani señorita, çünkü burada öğretmenlere denir) tüm roman boyunca beliren ve rüyalarında Toprakyiyen’e eşlik eden bir karakterdir. O çok önemli bir karakter çünkü baş karakter için duygusal bir destek kaynağı oluyor ve aynı zamanda Toprakyiyen’i tehlikeye atmak anlamına gelse de her zaman kendisi için adalet aramakta ısrar eden kişi.

Maria aynı zamanda önemli bir hareketi tanıtan bir karakterdir - Ezequiel'in kuzeni olarak, onun patronlarına ve diğer polislere kıyasla kaybolan kızlara farklı bir bakış açısına sahip olmasını sağlar. Ezequiel, polisin hiçbir şey yapmayacağını anlıyor ve Toprakyiyen’in yanında bir şeyler yapmaya karar veriyor.

Toprak yemek tam olarak neyi simgeliyor? Beş element arasından neden toprağı seçtiniz?

Bir yaşam ve besin kaynağı olarak toprak, dişil bir unsurdur ve aynı zamanda tarım döngüleriyle yakından bağlantılı tüm eski kültürler için bir bilgi kaynağıdır. Romanımın savunduğu bir ilke varsa o da, dünyanın her şeyi bildiğidir. Kaçırdığımız insanların cesetlerine ne olduğunu biliyor, hatta katilin iradesinin de ötesinde her şeyi biliyor çünkü o cesetleri alan o. Bence dünya başka bir kahraman.

Hikâyedeki aşktan da bahsetmek istiyorum. Toprakyiyen hikâyenin son anına kadar Ezequel'i düşünür bir yerde Ezequel’e bir isiminin olmasını istediğini söyler. Ortaya çıkarmak istediğiniz varlığı neden sadece toprak yiyerek değil, hissettiği aşkı da ortaya koyarak anlatmak istediniz?

Bence Toprakyiyen, beraberinde çok fazla sorumluluk getiren bir yeteneğe sahip. Ne zaman başkalarına yardım etmek için toprak yerse, onu her gün görmek istemediğimiz şeylere, yani ölülerin dünyasına bağlayan aşırı şiddete tanık olur. Toprakyiyen’in hayatı, ergenliğe ait olan diğer parlak, hayati taraf olmadan, herkesin hayatında çok önemli olan aşkla, ilk cinsel ve duygusal ilişkilerle ilgili taraf olmadan dayanılmaz olurdu. Bunlar onun hayatında daha da önemlidir çünkü onun durugörü yeteneğiyle gelen karanlığı ve hüznü dengelemeye hizmet ederler.

Son olarak pandemi dönemiyle birlikte dünya büyük bir değişim yaşadı. Bu büyük değişimde ardından gelen sıcak savaş ve ekonomik kriz etkili oldu. Edebiyat tüm bu büyük değişimlerden nasıl etkilenecek? Önümüzdeki dönemlerde ne tür hikayeler okumaya başlayacağız?

İnsanları etkileyen, etkisi olan edebiyatla ilgileniyorum. Onları okuma deneyiminden geçtikten sonra sizi dönüştüren kitaplara çekiliyorum. Bence pandemi ve içinde bulunduğumuz zaman diliminde hala pek çok iyileşmemiş yara var ve bu tür açık meselelerimiz olduğunda her zaman kurgu perspektifi ortaya çıkıyor. Edebiyat, bu kritik dönemlerden geçmenin ve kendimize birçok soru sormanın bir yolu olarak faydalıdır. Kitapların kalbinde her zaman oyunda olan insanlık durumuyla ilgili bir şey var ve bizi içine çeken de bu.

TOPRAKYİYEN

Dolores Reyes

Can Yayınları, 2021

Çeviri: Saliha Nilüfer

176 s.