Hoplayıp Zıplamaya Övgü

Evrim Sayın, Jeanne Willis'in kaleme aldığı, Chantelle & Burgen Thorne'un çizimlerini taşıyan Kıpır Kıpır Kıpırdak üzerine yazdı: "Bazı çocuklar, Kıpırdak'ı okurken kendilerini Kıpırdak'ın yerine rahatça koyabilir. Hoplayıp zıplamak, hiç durmadan koşturmak, asla yorulmadan konuşmak..."

Evrim Sayın

"Dünya üzerindeki bütün mükemmel hayvanlara" notunu kitabın en başına iliştirmiş resimleyen Chantelle ve Burgen Thorne. Eğlenceli çizimleriyle hayat bulan birçok hayvan var kitapta: tembel hayvan, jaguar, bukalemun, tukan, kamplumbağa... Yaşayan renklerle betimledikleri orman, yetişkin dünyasında merak uyandırdıysa, çocukları bu kitapla buluştukları anın içinde gözlemlemek isterdim doğrusu.

Kıpır Kıpır Kıpırdak geçtiğimiz aylarda Ketebe Yayınları tarafından minik okurlarla buluştu. "Çocuk kitaplarının yaşı yoktur." kabulüyle önce minik okurlarla sonra da yetişkinlerle diye eklemeden geçmek istemiyorum. Çizerlerin mükemmel hayvanları, yazar Jeanne Willis'in kalemiyle dile geliyor. Öykü sadece Kıpırdak Maymun'un öyküsüymüş gibi görünse de onunla yaşayan diğer hayvanlar anlatılmak istenenin tam merkezinde yer alıyor.

Kıpırdak Maymun, bir an olsun yerinde duramayıp hoplayıp zıplayarak günlerini geçirir. Hem yerinde durmaz hem de asla susmaz. Çok meraklıdır ve her şeye dair bir sorusu vardır. Etrafında kimseyi bulamazsa kendiyle konuşup durur. Onun için ormanda her gün öğrenilecek yeni bir şey vardır. Ağaç dalları arasında oradan oraya sallanırken hissedebildiği kadar neşeli hisseder. Susmaya, durmaya ne gerek vardır?

Bazı çocuklar, Kıpırdak'ı okurken kendilerini Kıpırdak'ın yerine rahatça koyabilir. Hoplayıp zıplamak, hiç durmadan koşturmak, asla yorulmadan konuşmak... Sorular sormak, dünyadaki bilinmezlikleri keşfetmek eğlencelidir. Bu çocuklar da susmanın, bir durup soluklanmanın gereksizliği üzerine saatlerce konuşabilir. Ancak bir gün bir yetişkin gelir ve "Of! Yeter artık!" diye bağırır. Çocuk, nerede yanlış yaptığını düşünürken; neden durması gerektiğini anlamlandıramazken aslında çoktan durmuş olur gerçek hayatta. Kıpırdak Maymun, okuyacağınız eserde bu çocukların sesi. Hareketli çocuklar, yetişkinler ya da arkadaşları tarafından yargılanırken Kıpırdak Maymun da orman sakinleri tarafından yalnız bırakılır. Sadece etrafa neşe saçtığı, yaşamaktan böyle keyif aldığı, hareket ettikçe yaşadığını hissettiği için. Her sorusunun yanıtı vardır belki ama tek bir soru aklında dönüp durur:

"Aslında niyeti her şeye karışmak ya da gürültü yapmak değildi ama böyle olmasının ne zararı vardı ki? Etrafta heyecan verici birçok şey vardı. Üstelik hayatı keşfetmek istemesi ve eğlenmeyi sevmesi kadar doğal ne olabilirdi?"

Çocukluğumda ya da gözlemlediğim çocukluklarda "uslu olmanın yolunun sakin durmaktan" geçtiğini gördüm hep. Sakince bir köşede öylece durmak... Buna nasıl kocaman kocaman anlamlar yüklendiğini şimdilerde kavrıyorum. Çocuk sınıftayken sussun, evdeyken sussun, yoldayken sussun, marketteyken sussun, sokaktayken sussun, misafirlikteyken sussun istiyoruz. Bazen kendi başımızı dinlemek için, bazen başkası rahatsız olmasın diye, bazen sadece öyle gerektiği için, bazen bir sebep bile koymadan ortaya... Yani tamamen yetişkin kaygılarıyla. Hatta yetişkinlerin dünyasındaki hareketlilik de garip karşılanır çoğu zaman. Topluma yerleşmiş hakim kanı, uslu ve düzgün olmanın koşulunun durmak olduğudur. Çocuğa da yetişkine de "Peki gerçekten durmak istiyor musun, durabiliyor musun?" diye sorulduğunu düşünmüyorum. Hayatı, Kıpırdak Maymun gibi yaşayanlarımız ve bunun gerçekten doğal olduğunu düşünenlerimiz var; çocukken de yetişkinlikte de bu anlamlandırma biçimiyle karşılaşabiliriz. Hayatı böyle yaşamak isteyen çocuklarla ya da yetişkinlerle karşılaştığımızda nasıl tepkiler veriyoruz, iç sesimiz neler diyor, mimiklerimiz onlara neler söylüyor? Bu soruların yanıtları bu konunun üzerine düşünmeye değer.

Kıpırdak'ın macerasında "gürültü" kavramı da çocuklarla üzerine konuşulabilecek başka bir ayrıntı. Kıpırdak'ın sürekli hoplayıp zıplamasından ve susmamasından yakınan hayvan arkadaşları, başka bir iletişim şeklinin mümkün olup olmadığı tartışması için zemin hazırlayabilir. "Başkasını hangi durumlarda rahatsız ederiz, rahatsız ettiysek bunu nasıl telafi edebiliriz, gürültü yapmak ne demek, kendin olmak istemek gürültü yapmak demek midir, kendin olmaya devam ederek başka insanlarla iyi ilişkiler kurmak mümkün mü?" gibi sorularla çocukların, farklılıklar üzerine düşünmeleri için onlara alan açılabilir.

Olduğu haliyle kabul görmeyen Kıpırdak Maymun'un yalnız kalması çok olası, diye düşündüm bir yetişkin olarak. Sayfalar ilerledikçe kalbim kırıldı, durgunlaştım, düşüncelere daldım. Sonra bu eseri okuyan çocukların, Kıpırdak Maymun'a benzeyenlere de hayatı sakince bir köşeden izleyerek keşfedenlere de sarılacağına inandım. Çünkü öyle olur! Bir çocuk, herkesi olduğu gibi kabul etmeyi bir kitapla içselleştirdiğinde dünyalar herkesin oluverir; dünya, herkes için daha güzel bir yer oluverir.

KIPIR KIPIR KIPIRDAK

Jeanne Willis

Ketebe Çocuk, 2022

Çizer: Chantelle & Burgen Thorne

Çeviri: Hazan Özgül

7+