"14 yaş civarı, hayatıma nasıl bir yön versem kaygısı başlıyor"

Aynur Kulak, Özge Samancı ile bir grafik anı kitabı olan Bırak Üzülsünler – Türkiye’de Büyümek üzerine söyleşti.

Özge Samancı’nın Bırak Üzülsünler – Türkiye’de Büyümek kitabı otobiyografik bir anı kitabı. Grafik anı kitabı aslında, çünkü bu otobiyografik anlatının tamamı grafik çizgilerden oluşuyor. Özge’nin hikâyesi bir çocuğun büyümesi, büyürken ailesi ile olan sürtüşmeleri, çatışması, bu arada dışarıdaki hayatı tanıması, merakları, hataları, meslek edinirkenki bocalamaları olmasından ziyade “Türkiye’de Büyümek” konusunu işlemesi adına da çok önemli. Kitap bu açıdan bakıldığında da bir çocuk kitabı olmasının yanı sıra bir yetişkin kitabı olmasıyla da değerlendirilip, okunmayı hak ediyor. Yaşam, ailemiz ile olan ilişkimiz, meraklarımız ve tercihlerimiz kadar ülkedeki politik unsurların hayatımıza etkisi ve bu durumun bizleri nasıl şekillendirdiği ile de ilgili. Tüm bu unsurları neredeyse her gün tecrübe ettiğimiz bir ülkede Bırak Üzülsünler kategorisinde bir grafik anı kitabı okumanın heyecanıyla kitap odağında Özge Samancı ile söyleşi gerçekleştirmek istedik ve kitaba dair tüm ayrıntıları kendisiyle konuştuk. Buyurun lütfen.

Eğitim hayatınızın şimdiki Özge’yi nasıl ortaya çıkardığını, şimdiki Özge’nin tercihlerini nasıl etkilediğini anlatır mısınız?

Matematik okudum, çizer olarak mizah dergilerinde çalıştım. Sonra sinema üzerine yüksek lisans yaptım. Bütün bu disiplinler (bilim, görsellik, çizim), yurtdışında dijital medya üzerine doktoramı yaparken birleşti. Yeni teknolojilerle sanat üzerine çalışıyorum Northwestern Üniversitesi’nde. Medya sanatının içinde görsellik ve ses tasarımı, veri kullanımı, bilim, teknoloji, bilgisayar kodu var. Genel yaratım biçimim malzemeleri ve ortamları beklenmedik şekillerde kullanmaya dayalı. Çizgi roman ortamına da aynı şekilde yaklaşıyorum. Çizim ile kolajı birleştiriyorum. Beklenmedik malzemeler, damga, düğme, kahve lekeleri, çikolata kâğıtları, balıkçılık malzemeleri, aklınıza gelebilecek her çeşit fiziksel üç boyutlu malzeme çizimlerimle birleşiyor.

Tam olarak ne oldu da siz yurtdışına çıkma cesaretini gösterdiniz, bunu gerçekleştirmeyi kafanıza koydunuz?

Yurtdışına gitmeye ve orada yaşamaya 20 yıl önce karar verdim. O zaman etkileşimli medya sanatını çalışabileceğimiz bir bölüm yoktu. Şimdi var. Her şeyin ötesinde insan yirmili yaşlarında dünyanın başka ülkelerindeki hayatı ve başka kültürlerdeki var olma biçimlerini merak ediyor. Türkiye’de beş yıl çalıştım ve iş dinamiklerindeki tutarsızlıklar yordu. Bu sebeplerden gitmeye karar verdim. Türkiye’de sosyal hayat odaklı bir var olma biçimi var. Amerika’da iş odaklı bir var olma biçimi. Keşke ortası olsa.

Bırak Üzülsünler nasıl bir süreç sonrasında oluştu, nasıl ortaya çıktı?

Bir arkadaşım 22 yıl önce bana çizgisiz defter hediye etmişti çizmem için. Ben de defteri annemle olan anılarımla ilgili anekdotlarla doldurup aynı arkadaşıma kendi doğum gününde hediye etmiştim. Sonra o defter arkadaş grubumuz içinde popüler oldu. Arkadaşlarımız fotokopisini çektirip başkalarına hediye etmeye başladı. Tanımadığım insanlar, “Aaa ben o defteri biliyorum”, deyip boynuma sarılıyor, “Bak benim de çok benzer anılarım var” diye anlatmak istiyordu. O zaman yaşanmış hikâyelerin çizgi dünyasında çok güçlü bir şekilde anlatılabildiğini keşfettim. O zamandan beri kafamda böyle bir kitap yapmak vardı. Önce bir online webcomic yaptım, 5 yıl tarzımı oturtmak için çalıştım. O noktada, doktoramı bitirmiş ve Berkeley’deki Kaliforniya Üniversitesinde uygulamalı sanat bölümünde postdoc yapıyordum. Vaktim vardı, parasal sorun yoktu. Eğer bu kitabi bu yıl yapmazsam hiç yapmayacağım deyip kitaptan üç bölüm çizdim, bir aydan sürede büyük bir yayıncıya satıldı. Ben de şaşırmıştım.

Kitabın orijinal ismi: Dare to Disappoint. Hayal Kırıklığına Cesaret Et. Kitabın bu orijinal ismini çok sevdim ve Türkçede neden bu isim kullanılmadı diye de merak ettim.

Bence “Hayal Kırıklığına Cesaret Et” iyi bir kitap başlığı değil. Farklı düşünebiliriz. Kısa ve vurucu bir başlık olmasını tercih ettim. Annem, babam üzülür diye yapmadım sözünü çok söyleriz ve duyarız. O yüzden “Bırak Üzülsünler” aynı duyguyu veriyor, orijinal başlığın tam karşılığı olmasa da.

Yani neredeyse bu ülkede yaşayıp da şartlardan etkilenmeyen bir nesil yok fakat en cesaretli nesil sizin kuşağınızla başlayan, yetişen nesil diyebilir miyiz?

Yok diyemeyiz. Her kuşağın dramı ayrı. Bu kuşak da 20 küsür yıldır süregiden bir iktidara maruz.

Türkiye’de Büyümek alt başlığını nasıl buldunuz, kim önerdi diye de sormak isterim, çünkü gerçekten çok nokta atışı bir alt başlık olmuş kitabın tamamı düşünüldüğünde.

Onu Amerika’daki editörüm önerdi diye hatırlıyorum. Alt başlık kitabı internette arama yapıldığında bulabilmek için önemli.

Çizgi roman, çizgi film, grafik, animasyon, illüstrasyon… İnsanların kafasında hâlâ büyük oranda çocuklara yönelik işler olarak görülüyorlar. Ama neredeyse tüm dünyada sosyo-psikolojik, ekonomik, politik düzeyde bir şeyleri anlatmanın, ifade etmenin en etkili sanat türü. Ne dersiniz?

Bu türlere hala aşina olmayan büyük bir yetişkin grup var ama genel dil sözelden görsele kayıyor. Sanal zekâ bunu ayrıca hızlandıracak.

“Her şeye sıfırdan başlayıp yine başarısız olabilir miyim?” Kitapta bu soruyu soruyorsunuz kendinize. Hayatta doğru kararları aldınız mı?

İkinci kere yaşamayı isterdim. Her aldığım karar doğru değildi tabii ki. Çok fazla disipline bulaştım, çok yöne dağılıp vakit kaybettim gibi geliyor bazen. Daha odaklı bir şekilde çalışırdım belki de. Olmayacak diye daha az endişeli olurdum. Çalışınca oluyor çünkü. Önemli olan karar verip bir şeye hakkettiği zamanı ayırmak. Yetenek denilen şey önemli ama şart değil.

Kitap 14 yaş ve üzeri için tasarlanmış. Neden böyle bir secim yaptınız?

14 yaş civarı, hayatıma nasıl bir yön versem kaygısı başlıyor. Sonra da acaba doğru bir seçim yaptım mı sorusunu soruyoruz. Bir de anlattığım anekdotların bir kısmı politik olduğu için ancak 14 yaş ve üzerinin ilgisini çeker.

Yeni projeleriniz, yeni çalışmalarınız, belki bir çizgi roman serisi düşünceniz var mı? Bu arada hayranlık duyduğunuz, başucunuzda sürekli kitaplarını bulundurduğunuz çizgi roman yazarları var mı?

Uncivilized Books Yayınevi’nden “Evil Eye” (Kem Göz) isimli çizgi kitabım çıkacak Amerika’da, 2024 Mart ayında, 280 sayfa. Boğaziçi Üniversitesi’nde geçiyor. Bu kez kurmaca bir çizgi roman. En sevdiğim çizerler, Lynda Barry, Roz Chast, Chris Ware, David Mazzucchelli, Zach Kanin, Edward Steed, Sam Gross, Sempe ve daha bir sürü.

Son olarak pandemi, ekonomik kriz, sıcak savaş (Rusya – Ukrayna) ve Türkiye’de yaşadığımız doğal afet sonrası felaket. Umudunuz var mı? Dışardan (yurt dışında yaşadığınız için) ve içerden (ailenizi ve yakın çevrenizi ziyarete geldiğinizde) manzarayı nasıl görüyorsunuz?

Bu kez depresif bir Türkiye ile karşılaştım ama başka türlü bir ortam da beklemiyordum. Fiyatlar çok artmış. Hayat zaten zordu, kırılma noktasına ulaştı. Ümit her zaman var. Yavaş da olsa değişecek.

BIRAK ÜZÜLSÜNLER - TÜRKİYE'DE BÜYÜMEK

Özge Samancı

Karakarga Yayınları, 2023

Yaş: 14+

200 s.