Olası bir tarihin edebiyatı

Murat Gür, Türk Edebiyatında Ükronya adlı kitabında, Türk Bengü Taşları’ndan İsmail Gaspıralı’ya, Yahya Kemal’den Hüseyin Nihal Atsız’ın eserlerine uzanan bir çizgide başka bir tarihi arzulamanın kökenlerine iniyor.

Cem galip gelse yahut Fatih yirmi sene yaşasa nolurdu acaba? Tarihte uzun süren saltanat devirleri daima faydalıdır. […] Tabii, şartlar müsait olursa! Fatih yirmi sene yaşasaydı biz şimdi belki de Rönesansı vaktinde idrak etmiş bir millet olurduk. Garip temenni değil mi?

Zaman geriye dönmez. Fakat insan yine bilinen şeyden istenen şeye doğru hayal kuruyor.” Tanpınar’ın Huzur romanındaki veciz ifadesi, geçmişi/tarihi değiştirme arzusunun insan doğasının engellenemez bir parçası olduğunu gözler önüne serer.

Bu kitap, “Eğer öyle olsaydı/olmasaydı?” sorusundan yola çıkarak oluşturulan ükronya anlatıları hakkındadır. Bir edebî tür olarak ükronya, tarihteki olaylar farklı bir şekilde gerçekleşseydi dünyanın nasıl bir hâlde olacağına dair tahayyülleri kapsar. Çalışmada öncelikle bu anlatıların felsefi ve tarihi arka planına inilerek karşıolgusal düşünce ve tarihin ne olduğu tartışılmaktadır.

Bir yandan Batı literatüründe, özel bir kullanımla ‘alternatif tarih’ adı altında değerlendirilen, söz konusu türün genel özellikleri ve tarih anlatan edebî türlerle ilişkisi sorgulanırken diğer yandan Türk düşünce ve edebiyatındaki gelişimi gözler önüne serilmektedir. Bu doğrultuda Türk Bengü Taşları’ndan İsmail Gaspıralı’ya, Yahya Kemal’den Hüseyin Nihal Atsız’ın eserlerine uzanan bir çizgide başka bir tarihi arzulamanın kökenlerine inilmektedir. Son olarak 2010 yılından sonra yayımlanmış; tarihleri, içinde yaşadığımız dünyanın tarihinden farklı dört roman tür bağlamında incelenmektedir.

Dr. Murat Gür, 1985 yılında Sivas’ta doğdu. İlköğrenimini Sivas Fatih İlköğretim Okulu, ortaöğrenimini Sivas Halil Rıfat Paşa YDA Lisesinde tamamladı. 2009 yılında Erciyes Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünden mezun oldu. Nevşehir Üniversitesinde “Metinlerarası İlişkilerle Çoksesli Bir Peyami Safa Romanı: Yalnızız” başlıklı çalışmasıyla 2013 yılında yüksek lisansını, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesinde “Türk Romanında Erkeklik ve Milliyetçilik (1908-1923)” başlıklı çalışmasıyla 2018 yılında doktora eğitimini tamamladı. Doktora çalışması aynı başlıkla 2019 yılında Kesit Yayınları tarafından yayımlandı. 2013-2020 yılları arasında Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde araştırma görevlisi olarak çalıştı. 2020 yılından itibaren aynı bölümde doktor öğretim üyesi olarak çalışmalarına devam etmektedir. Evli ve bir çocuk babasıdır.

TÜRK TARİHİNDE ÜKRONYA

Murat Gür

Günce Yayınları, 2023