Gece gördüğü rüyayı anlatan bir maceraperestin bakış açısı
Hašek, Čapek ve Kundera ile beraber 20. yüzyılın en önemli Çek yazarlarından Bohumil Hrabal, Yetişkinler ve İleri Düzeyde Öğrenciler İçin Dans Dersleri’nde kilise bahçesinde bacaklarını uzatıp güneşlenen kızlara önceki gece gördüğü rüyayı anlatan bir maceraperestin bakış açısını sunuyor.
Dostoyevski’nin İvan Karamazov’u kadar filozof, Shakespeare’in Falstaff’ı kadar sarhoş ve Rabelais’nin Gargantua’sı kadar şen şatır bir anlatıcının hikâyesi bu. En ciddi konular gündelik hayatın en profan durumlarıyla yan yana gelirken çeşit çeşit karakter de en olmadık pozisyonlarda bir arada bulunarak karnavalesk bir çokseslilik yaratıyor. Romanın biçimsel kompozisyonunun noktasız tek bir cümleden oluşması ve anlatının dans eder gibi konudan konuya atlamasıyla ortaya çıkan ritim çağın en avangard biçimsel girişimlerine meydan okuyor.
“Hrabal belli bir konuşma tarzını göstermenin yeni bir yolunu icat etmiştir. Molly Bloom’un bilinçakışı sadece kafasının içindedir, oysa Hrabal’ın romanındaki akışlar şaşkınlıktan dili tutulmuş bir seyirci kitlesi için icra edilir. Bu da Joyce’ta bulunmayan bir pırıltı yaratır. Hrabal’ın anlatıcılarının hareketleri neşelidir ama bunlar aynı zamanda konudan kaçış biçimleridir. Yetişkinler ve İleri Düzeyde Öğrenciler İçin Dans Dersleri gözleri kamaşmış okura konu dışı biçimlerin koca bir ansiklopedisini, olanaksız kaçışların elkitabını sunar.”
Çek yazar Bohumil Hrabal 28 Mart 1914’te Brno’da evlilik dışı bir ilişkiden doğdu. Üç yaşına kadar anneannesi ve dedesiyle yaşadı. 1916’da, bira fabrikasında çalışan annesi aynı yerde muhasebeci olan üvey babasıyla evlendi. On yaşındayken dayısı Pepin onların evine yerleşti. Çocukluğunda, kültürlü ve güngörmüş bir hikâye anlatıcısı olan dayısının fıkralarından ve anılarından etkilendi. 1934’te Prag Karl Üniversitesi’nde hukuk okumaya başladı. 1939’da savaş çıkınca öğrenimine ara vermek zorunda kaldı. Nazi işgali bitene kadar küçük bir kasabada demiryolu işçiliği ve memurluğu yaptı. 1946’da hukuk diplomasını aldı ama mesleğini icra etmedi. 1962’de yazarlık kariyerine başlayana kadar çeşitli işlerde çalıştı: sigortacılık (1946-1947), satıcılık (1947-1949), metal işçiliği (1949-1952), atık kâğıt işçiliği (1954-1959), tiyatroda sahne görevlisi (1959-1962). 1948’de ilk kitabı (şiir) Kayıp Sokak’ı yayımladı. 1956’da bazı yapıtlarında “Pipsi” adıyla geçen Eliška Plevová’yla evlendi. 1950’lerde yakın arkadaşı Çek şair ve sanatçı Jiří Kolář’ın eşliğinde Prag’ın yeraltı sanat ve edebiyat çevreleriyle içli dışlı oldu. Bu yıllarda yazdıkları müstehcenlik ve sansür nedeniyle ancak 1963’ten itibaren yayımlanmaya başladı. Düzyazı ilk kitabı (öykü) Derindeki İnci 1963’te, Pepin Dayı’nın başrolde olduğu, doksan sayfalık kesintisiz bir paragraftan oluşan Yaşı Kemale Ermişler İçin Dans Dersleri 1964’te, Jiří Menzel’in sinemaya uyarladığı ve yabancı film Oscar’ını alan Sıkı Kontrol Edilen Trenler 1965’te yayımlandı. 1960 ve 1970’lerde yayımladığı öbür kitaplarında da –Çekçede kendi türettiği terimle– “pábitel” (farfaracı, berduş) karakterler öne çıktı. 1968’de Prag Baharı’yla kitapları yasaklandı. 1970’ten 1989’a kadar kitapları samizdat (yeraltı) basımlarla yayımlandı. En çok tanınan kitaplarından Nazi işgali döneminde geçen İngiltere Kralına Servis Yaptım romanı 1971’de, otobiyografik başyapıtı Gürültülü Yalnızlık 1976’da yine samizdat basımlarla dolaşıma girdi. 1980’lerde Evde Düğün üçlemesini yazdı. 1987’de eşi Eliška Plevová’yı kaybetti. Uluslararası tanınırlık kazandığı 1990’larda zamanının çoğunu Altın Kaplan birahanesinde ve Kersko’da kedileriyle yaşadığı kır evinde inzivada geçirdi. 3 Şubat 1997’de, Prag’da kaldığı hastanede güvercinleri beslerken pencereden düşerek veya atlayarak hayata veda etti. Yapıtları yirmi yedi dile çevrilen, eserlerinde trajik ile komik olanı harmanlayan Hrabal Jaroslav Hašek, Karel Čapek ve Milan Kundera ile beraber 20. yüzyılın en önemli Çek yazarlarından biridir.
YETİŞKİNLER VE İLERİ DÜZEYDE ÖĞRENCİLER İÇİN DANS DERSLERİ
Bohumil Hrabal
Notos Kitap, 2022
Çeviri: Elif Gökteke
Tür: Roman
106 sayfa
コメント