Köye bir yabancı gelir ve…

İlhan Açmancı, Peter Ackroyd'un Bay Cadmus adlı romanı üzerine yazdı: "zaman zaman gerçeküstüne kapı aralayan özellikleriyle roman, Ackroyd külliyatında kendine farklı bir yer açıyor."

İlhan Açmancı

Peter Ackroyd ismi Türkiye’de iyi biliniyor. Üretken bir yazar kendisi ve kaleminden çıkanlar, araya çok mesafe konmadan Türkçede de kendine yer buluyor. Tam 19 romanını okurlarıyla buluşturdu bugüne kadar. Geçmiş zamanın ünlü isimleri üzerine yazdığı biyografiler de çok önemli bir yerde duruyor ayrıca. Öte yandan The Times’ta kitap eleştirilerine devam ediyor Ackroyd. Yaşını da göz önüne alırsak (73) hâlâ yüksek tempoda yazı hayatına devam ettiğini söyleyebiliriz çağdaş İngiliz edebiyatının bu usta isminin. Yakın zaman önce yeni bir romanı daha kitapçı raflarındaki yerini aldı Ackroyd’un: Bay Cadmus. Kendi dilinde 2020’de yayımlanan Bay Cadmus’u yine araya zamansal anlamda çok mesafe girmeden Şahika Tokel’in çevirisiyle Türkçede okuma fırsatı yakalıyoruz.

Bay Cadmus enteresan bir hikâye. Ackroyd’un önceki yazdıklarından ve hayal evreninden farklılaştığı yanları epey var. Ackroyd’un dünyasında daha önce gezinmiş olanlar, yazarın Londra merkezli hikâyeler kaleme aldığını bilir. Kentin de bir roman kahramanı olarak kurgunun içinde dolaştığı romanlarında Ackroyd; mekânlarıyla, önemli şahsiyetleriyle, dönemsel özellikleriyle bir anlamda şehri şimdiki zamanda yeniden inşa eder. Fakat ‘Bay Cadmus’ta görüyoruz ki Ackroyd bu kez rotasını Londra’dan taşraya kırmış. Suç ve gizemin, üslubunda önemli bir yer kapladığı yazar, yine böyle bir kurgunun eşiğinde dolaştırıyor bizi. Fakat zaman zaman gerçeküstüne kapı aralayan özellikleriyle roman, Ackroyd külliyatında kendine farklı bir yer açıyor. Metnin barındırdığı ince ironiyi de işin içine katarsak, büsbütün yenilikçi bir bakışla karşı karşıya olduğumuzu söyleyebiliriz roman özelinde.

Bay Cadmus, küçük bir İngiliz kasabası olan Camborne’da kapılarını açıyor bize. Romanla birlikte iki önemli karakter daha ilk elden dünyamıza katılıyor. Maud Finch ve Millicent Swallow. Yan yana evlerde yaşar Finch ve Millicent. Ellilerinde, kendi hallerinde, küçük yaşamlarını sürdürmektedirler. “Ayrılmaz ikili” diyebiliriz onlar için çünkü hemen her gün beraberdirler. Sakin köy yaşamında birbirlerine dost olmuşlar, vakitlerini birbirlerine ayırmışlardır. Fakat hem köy için hem de ayrılmaz ikili için işler Bay Cadmus’un gelişiyle değişecektir. Havalı sarı arabasından rengârenk giysiler içinde köye giriş yapan Bay Cadmus, kendisinden bahsedilen daha ilk satırdan itibaren ilgiyi üzerinde toplayacak ve Finch ile Millicent’in hayatına da aniden dahil olacaktır. Onların yanına çikolatalarla gidecek, yine onları içki içmeye davet edecek, “ayrılmaz ikili”den yararlanarak köy hayatına çarçabuk dahil olacak Cadmus. Buraya kadar bir terslik yok. Terslik, Cadmus’la birlikte köye gelen suçlarla birlikte başlıyor. Postanede silahlı soygun, yakındaki kasabanın kadınlarına musallat olan "Barnstable Canavarı"’nın Camborne’e geldiği söylentileri, kilisenin soyulması, kilise papazının ortadan yok oluşu ve en nihayetinde II. Dünya Savaşı’na katılmış birliğin emekli askerlerinden birkaçının beklenmedik ölümleri… Hikâye de yönünü bu noktadan sonra başka bir noktaya taşıyor. Ancak bu yön, hiç de tahmin edilen bir yön değil. Bir suç hikâyesine dönüşmesi beklenen hikâye -özellikle ayrılmaz ikilinin İkinci Dünya Savaşı hatıralarının ortaya çıkışından sonra- fantastik unsurların ve gülmece öğelerin de katılımıyla karnavalesk bir hal alıyor.

Peter Ackroyd iyi bir yazar, usta bir anlatıcı. Bay Cadmus bunun güzel ve Ackroyd’un külliyatı içinde özel örneklerinden biri. Hepi topu 150 sayfayı bile bulmadan türler arasında gezinen bir roman Bay Cadmus ve dolayısıyla tek bir akıma bu romanın iplerini vermek haksızlık olur. Gizem, fantastik ve suç; hikâyenin baskın karakterleri. Akıcı diyaloglarla Ackroyd bu yapıyı farklı bir sesle aktarıyor okuruna. Dolayısıyla elimizdeki gerek Ackroyd’la tanışmak isteyenler için gerekse onun kitaplarında daha önce gezinenler için cazip bir roman halini alıyor.

BAY CADMUS

Peter Ackroyd

Yapı Kredi Yayınları, 2022

Çeviren: Şahika Tokel

145 s.