Mitolojinin kapılarını aralayan atlas

Nagihan Kahraman, Büyük Mitoloji Atlası: Dünyanın Her Yerinden Tanrıların ve Kahramanların Hikâyeleri üzerine yazdı: "Mitolojiyi herkes için anlaşılır kılan bir eser: Rengârenk tasarımı ve akıcı diliyle gençler ve yetişkinler için harika bir başlangıç kitabı."

Eskiden bir öğrencinin elzem eşyalarından biri atlaslardı, hatırlar mısınız? İnternetin yaygın olmadığı zamanlarda ödevleri yapmak için özellikle de coğrafya derslerinde Dünya Atlası, Büyük Atlas kullanılırdı. Türk Dil Kurumu da atlas için, dünyanın, bir ülkenin, bir bölgenin fiziksel ve siyasal coğrafyası ile ekonomi, tarih vb. konularda toplu bilgi vermek için bir araya getirilmiş coğrafya haritaları derlemesi, diyor. Bu ismi almaları tesadüf değil; Atlas, Yunan mitolojisinde Titan soyundan ve Titanlar ile Olymposlu tanrılar arasında yaşanan iktidar savaşının sonunda Gökkubbe'yi taşımakla cezalandırılan bir karakter. Dolayısıyla Dünya ile ilintili olması boşuna değil. Sözcüğün bir anlamı daha var: Bir konuyu açıklamak için hazırlanmış resim veya levhalardan oluşmuş kitap. Pek çok atlas bulunuyor. Örneğin Kahramanlar Atlası; tarihte unutulmaz izler bırakan olağanüstü insanların hayatlarını anlatıyor. Mitolojik canavarların ve vampirleri detaylı şekilde inceleyen Canavarlar ve Hayaletler Atlası bir başka çarpıcı örneği. Geçtiğimiz günlerde ise mitoloji ve tarihe meraklı olanların oldukça hoşuna gidecek bir eser yayımlandı: Büyük Mitoloji Atlası: Dünyanın Her Yerinden Tanrıların ve Kahramanların Hikâyeleri. Marzia Accatino’nun heybetli ve ihtişamlı eserinin çarpıcı renklerden oluşan desenlerinin mimarı Laura Brenlla. Kitabın çevirisi ise Alkım Özalp’e ait. Geçtiğimiz kasım ayında İthaki Çocuk Yayınları tarafından yayımlanan kitap, genç yaştaki okurlara maceralı bir mitoloji yolculuğu vaad ediyor.

Mitoloji, en genel anlamıyla mitleri inceleyen bilim alanıdır. Mitler ise “toplum içerisinde bilinmeyen zamanlarda doğan ve tarihin akışı içinde genişleyerek yayılan; dünyanın yaratılışı, insanların ve diğer canlıların var oluşları hakkında toplumun ortak inancını ve düşüncesini ortaya koyan anlatılardır. Diğer bir deyişle mitler; insanın kendisini, tabiatı, tabiat olaylarını, dünyayı, hattâ kozmogonik unsur ve olayları anlamak ve yorumlamak amacıyla yarattığı hikâyelerdir.”* Mitoloji denince genelde akla hemen Yunan mitolojisi gelir. Ancak hemen hemen her milletin kendi toplumlarından yola çıkarak oluşturduğu mitleri vardır. Büyük Mitoloji Atlası kapsamlı bir anlatı sunuyor okurlara. Elbette mitoloji denince çoğunlukla akla geldiği gibi Antik Yunanlardan başlıyor ve Antik Mısırlılar, İskandinavlar, Hintler, Çinliler, Mayalar ve Aztekler ve Amerika Yerlileri şeklinde ilerliyor. Kitabın başında anlatıcı olarak okuru yarı insan yarı at vücudu ile Sentor karşılıyor yani okçulukta oldukça başarılı olan ve insanlardan nefret eden Antik Yunan’daki fantastik karakterlerden biri. Her toplumun mitolojisi ile ilgili kendisini nelerin beklediği konusunda peşin peşin uyarıyor:

“Dünya çapında yapacağımız inanılmaz maceralarla dolu bu yolculukta sana eşlik edeceğim ve tanrıların güçlü ve zayıf yanlarını, kahramanların görevleri sırasında kullandıkları hileleri, fantastik yaratıklara yaklaşmanın ve onlarla arkadaş olmanın en iyi yollarını, korkunç canavarlardan kaçmak için en kullanışlı yöntemleri anlatacağım.”

Eserin kendi içinde bir akış düzeni var ve her toplumun mitolojisi anlatılırken bu akışa göre ilerleniyor: “Tanrılar”, “Kahramanlar”, “Fantastik Yaratıklar”, “Canavarlar” ve her bölümün arasında ve sonunda anlatılan bir hikâye. Antik Yunan mitolojisi özellikle oldukça zengin içeriğiyle dikkati çekiyor. Çoğu çeşitli kaynaklardan duyulan karakterlerin kim olduklarına, özelliklerinin neler olduğuna dair detaylı bilgiler oldukça ilgi uyandırıcı ve cezbedici. Günlük hayatta kullanılan ancak sözcüğün mitolojiden geldiği pek bilinmeyen güncel örneklere yer verilmesi, genç okurlar için epey ufuk açıcı. Örneğin, Antik Yunanlarda fantastik bir kahraman olan Pegasus’un tarihteki en ünlü ve zarif kanatlı at olduğu, balık gövdeli ve kadın başlı fantastik kahramanlar olan sirenlerin denizcileri baştan çıkarmaya çalıştıkları sesleri ile meşhur oldukları ve “siren sesi” olarak kullanılan ifadenin buradan geldiği ya da “Pandora’nın kutusu açıldı” derkenki Pandora’nın kim olduğu ve kutusunun açılmasıyla ortaya kötülüklerin çıkmasından dolayı bu sözün söylendiği vb. bilgiler oldukça önemli.

Mitolojiye hiç ilgisi olmayanların bile ilgisini çekecek türden. Diğer toplumların mitolojilerinde Antik Yunanlarda olmayan çeşitli varlıklar da bulunuyor. Örneğin Antik Mısırlılarda kutsal hayvanlar önemli bir yer teşkil ediyor. İyi şansı temsil eden Scarab Böceği, uğurlu bir tılsım kabul edilen Kedi, bilge bir hayvan kabul edilen kuş İbis… Diğerleri pek tanıdık gelmiyor tabi ama İskandinav mitolojisinin herhalde en bilinen tanrıları Odin, Antik Yunanlar’ın Zeus’u gibi düşünülebilir. Hintler’de de yine aynı şekilde en bilinen tanrılar Brahma ve Şiva. Özellikleri oldukça karmaşık olsa da yazarın sade ve açıklayıcı üslûbu bütün bu büyülü dünyaları bir nebze de olsa anlamayı kolaylaştırıyor.

Üzerine sayfa sayfa kitaplar yazılan mitolojilerin genç okurlar için oldukça karmaşık ve korkutucu gelmesine bir çözüm olarak böyle rengârenk ve anlaşılması çok daha kolay olan bir atlas hazırlanması yetişkinler için de bulunmaz bir kaynak. Mitoloji hakkında bilgi sahibi değilseniz ve nereden başlayacağınızı bilmiyorsanız Büyük Mitoloji Atlası’nı açın ve mitolojik kahramanların büyülü dünyalarına adım atın!

* https://www.isa-sari.com/mit-ve-mitoloji-kavramlari-hakkinda-genel-bilgiler/.               

BÜYÜK MİTOLOJİ ATLASI: DÜNYANIN HER YERİNDEN TANRILARIN VE KAHRAMANLARIN HİKÂYELERİ

Marzia Accatino

İthaki Çocuk, 2025

Çeviri: Alkım Özalp

Resimleyen: Laura Brenlla

80 s.