Stendhal’ın Eli

Hasan Sezer

Uyanış

Yabancısı olduğumuz bir dünyanın kapısı önümüze açılırken heyecan duyarız çoğu zaman. Bu vakitlerde bizi etkisi altına alacak bir metinle karşı karşıyaysak eseri bırakmak bir hayli zor olacaktır üstelik. Yatakta, masada, kuru bir sandalyenin üzerinde, koltukta; evde, okulda, yolda veya işte nerede olursak olalım o esere dönme arzusuyla yanıp tutuşuruz. Sayfalar bir çırpıda akar gider. Koşarız satırların arasında, gökyüzüne kara çalınsa da umurumuz olmaz.

Haftalar, günler belki de saatleri harcarız şuursuzca. O satırlar hiç bitmesin isteriz. Farklı bir bedene bürünürüz sanki. Benliğimizden uzaklaşırız, okumak istekten ihtiyaca dönüşür. Yabancı olarak tanımladığımız bu kişileri kardeşimiz, annemiz, babamız, çocuğumuz biliriz. O köylerin ve ovaların, ışıltılı şehirlerin, fabrikaların, kafelerin, restoranların piri oluruz. Aynı yıldızın altında hayran oluruz doğaya, o korku dolu soluğu duyumsarız. Birlikte sinirleniriz, beraber kızarız. Bir acı sona burkulur yüreğimiz. Günlerce o satırların etkisi altında yaşamımızı sürdürürüz.

Öyle bir an gelir ki sanat hastalığa bürünür. Bizi tir tir titretir, nefesimizi keser, gözlerimize bir perde gibi iner. Elimiz ayağımız tutmaz olur, eserin karşısında dehşete düşeriz veya hazzın doruğunda coşkulu bir duygu selinde boğuluruz. Başımız döner, kulaklarımız uğuldar. Duvarlar ağızlarını açıp konuşmaya başlar, kalbimiz göğsümüzü parçalayacakmışçasına hırsla atar. Biz daha ne olduğunu anlayamadan gelip geçer bu buhran. Baygınlıktan sıyrılıp kendimize gelmeye çalışırken şaşkınlıktan nutkumuz tutulur. Belki korkar, belki aşık oluruz.

Stendhal’ın Eli

Bu asırdan pek de uzak olmayan bir zaman diliminde ortaya çıkmış bir sanat hastalığı söz konusuydu. Bu hastalık, sanat eserlerinin karşısında duyulan estetik zevkin bir orgazm şehvetine bürünmesi ve etkisi altına aldığı kişileri bayıltmasıyla ünlenmişti. Stendhal’ın Floransa ziyareti sırasında Santa Croce Bazilikası’nda Giotto’nun fresklerini gördüğünde usta yazar, anlatım gücünün yetmeyeceğine kanaat getirdiği bir duygu durumuyla karşılaştığını yazmıştır. Stendhal sendromu olarak adlandırılan bu zevk sarhoşluğu bugün de bilinirliğini korumaktadır.

Bu esrarengiz duygu durumunun ardında saklı olan estetik haz, hedonist felsefenin ne kadar güçlü olduğunu bizlere göstermektedir. Karşı karşıya kalınan bir resim, dinlenen bir müzik parçası, sayfalar dolusu bir metin veyahut küçürek bir öykü, belki de kısacık bir cümle olabilir.